Esther Fleers van Heijmans: 'Ons doel is veerkrachtige wijken'

Hoe kennen jullie elkaar? 

Esther Fleers (EF): 'Ik ontmoette Gijsbert in 2021 voor het eerst tijdens de ondertekening van onze samenwerkingsovereenkomst voor de naoorlogse buurten Dreven, Gaarden en Zichten in Den Haag Zuidwest. Samen met Staedion en de gemeente Den Haag vernieuwen we de komende 15 à 20 jaar de oude stadswijken in dit gebied. Ik ben al zeven jaar bij deze gebiedsontwikkeling betrokken, in 2017 maakten we met onze partners de eerste plannen. Na alle voorbereidingen was de ondertekening een feestelijk moment. We spraken het vertrouwen uit in het programma en in de samenwerking.'

Gijsbert van Herk (GvH): 'Ik was net in dienst bij Staedion. In mijn vorige baan in de zorg was ik vijf jaar betrokken bij het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid. Ik kende het Nationaal Programma Den Haag Zuidwest niet. Ik ben, voor de ondertekening, in de wijken Dreven Gaarden en Zichten gaan kijken. Het is een grote verantwoordelijkheid, je tekent voor een gezamenlijk programma dat minimaal 15 jaar duurt en het zijn flinke investeringen. Het is bovendien een van de grootste binnenstedelijke gebiedsontwikkelingen* in de volkshuisvesting in Nederland. Ik zag dat deze buurten aan de beurt waren. Met nieuwe woningen en sociale activiteiten. En ik ben positief dat een ontwikkelaar als Heijmans meerjarig zijn tanden zet in dit gebied. Dus ik zette met overtuiging mijn handtekening.' 

Waar lig je wakker van in je werk? 

EF: 'Ik kan oprecht wakker liggen van de urgentie van onze opdracht. Iedereen weet dat we een woningcrisis hebben. Als je naar de slechte staat van de woningen kijkt in Dreven, Gaarden en Zichten, en weet dat het met veel bewoners niet goed gaat, dan gaat het mij niet snel genoeg. We zitten vast in 'systeemdenken', lopen tegen allerlei regels aan en de sectorale inrichting bij de gemeente helpt ons ook niet sneller vooruit. Daarnaast hebben we te maken met een aantal bezwaarprocedures in de verschillende deelprojecten. Zo is er tegen het bestemmingsplan Dreven bezwaar ingediend, omdat de stedenbouwkundige opzet van de woningen in Dreven ooit is aangewezen als beschermd stadsgezicht. Belangenverenigingen vinden dat we de bestaande woningen in de Dreven daarom niet mogen slopen, ook al zijn ze in hele slechte staat. De vertraging die dit oplevert, frustreert mij enorm.'   

GvH: 'Maximaal maatschappelijk presteren, maar het voelt soms alsof we met een emmer achter de boot aan het varen zijn. We moeten ‘knokken’ op alle terreinen, van wetgeving, soms haaks op elkaar staande regels, tot financiën die je door de bril van maatschappelijke investering kunt bezien of het een onrendabele investering is of niet. We voelen allemaal de urgentie. Het belangrijkste vind ik dat we de verwachtingen naar de bewoners toe waar kunnen maken. Als je beloofd hebt, dat je over een jaar uit je slechte woning mag, maar er komen een paar jaar bij, vind ik dat heel ingewikkeld.' 

Wat levert samenwerking op voor de stad en de bewoners? 

EF: 'Deze samenwerking loopt al sinds 2017, terwijl we pas in 2023 zijn gestart met de bouw van het eerste deelproject (Steenzicht). We hebben veel gesprekken gevoerd, iedere partij heeft eigen belangen, je moet over je eigen schaduw stappen, lenig denken, grenzen verleggen. En er moet vertrouwen zijn, dat je elkaar vasthoudt als het moeilijk wordt. Ik geloof echt in dit plan. We steken als beursgenoteerd bedrijf onze nek uit en willen dit echt samen doen, lukt het niet linksom, dan rechtsom. Er zijn helaas nog steeds mensen die denken dat we als ontwikkelaar alleen maar snel willen cashen. Ik vind dat echt jammer. We committeren ons voor de lange termijn en ons doel is om veerkrachtige wijken te realiseren. Het gaat tenslotte niet om de stenen, maar vooral om de mensen die er wonen.'

GvH: 'We hebben het over één van de armste gebieden van Nederland. Het gaat om veel meer dan vastgoed. Beleggers vinden dat niet snel interessant. Daarom is het bijzonder dat Heijmans wel is ingestapt. De urgentie is groot. Bewoners in slechte woningen, denk ook aan hun kinderen, zijn voorstander van sloop. Liever vandaag dan morgen. Er komen meer woningen terug in Dreven, Gaarden en Zichten: 2.000 sociale huurwoningen worden vervangen, 3.000 nieuwe sociale huurwoningen worden gebouwd. Daarnaast worden 2.500 middeldure huur- en koopwoningen gebouwd. We zijn er dus ook voor de woningzoekenden die in de regio Haaglanden op de wachtlijst staan. Dat lukt alleen door gezamenlijke inspanning, ook van de wethouder die - net als wij - voor het plan strijdt.'

Wat is een effectieve aanpak? 

EF: 'Als Staedion en Heijmans zijn we een onderdeel van de wijk. We weten wat er speelt, we luisteren goed naar de bewoners en we organiseren verschillende activiteiten en bijeenkomsten voor bewoners en ondernemers. In ons wijkkantoor in De Zichten zijn we zichtbaar voor iedereen. Alle disciplines van ons gezamenlijke programma komen hier samen. Elke woensdag overleggen de projectleiders bijvoorbeeld over de voortgang in de wijken. Elke maandag komen communicatieteams bijeen om zaken af te stemmen over participatie en informatie voor bewoners etc.’

GvH: 'Luisteren naar de bewoners staat voorop. We kunnen het zelf allemaal bedenken, maar de mensen die hier al jaren wonen weten het beste. In de Buurtkamer, waar we nu zijn, komen bijvoorbeeld de buurtmoeders samen. Dat zijn actieve moeders uit de wijk die zich enorm inzetten voor de buurt en haar bewoners. Door de goede contacten die zij in de wijken hebben, horen we ook wat er in de onderstroom speelt. Dat is heel waardevol.' 

Hoe kijk je naar de toekomst van de sector?

EF: 'Voor de korte termijn willen we meer woningen bouwen en werken aan de leefbaarheid van de wijken. Maar we moeten ook naar de lange termijn kijken, hoe maken we de wijken echt toekomstbestendig? En dat gaat dan over verschillende zaken. Hoe zorg je ervoor dat onderwijs en werk voor iedereen meer bereikbaar wordt? Hoe zorg je ervoor dat mensen langer thuis kunnen wonen? Hoe voorkom je dat mensen door armoede geen gebruik kunnen maken van bijvoorbeeld het openbaar vervoer? Hoe richt je de openbare ruimte in met plekken voor ontmoeting, die wijken ook in de toekomst leefbaar houden? Hoe zorg je ervoor dat de woningen en wijken in de toekomst bestand zijn tegen wateroverlast, droogte, hitte en overstroming? Hoe gaan we om met toenemende schaarste van drinkwater en materialen etc.?  

GvH: 'We moeten bouwen aan een goede mix van woningen, met goede voorzieningen. De fietsenmaker en andere ondernemers in de buurt moeten terug kunnen keren. In feite zijn we in Dreven, Gaarden en Zichten te laat aan de slag gegaan. Als je ziet hoe de wijken er nu voor staan, hadden we 20 jaar eerder moeten beginnen. Al is die les voor andere wijken in Nederland nog ingewikkeld. We moeten in de toekomst voorkomen dat wijken door het ijs zakken. Het is natuurlijk fijn dat er nog steeds gebieden de status van een nationaal programma leefbaarheid en veiligheid krijgen, maar nog beter is om het nú samen op te pakken. Geen woorden, maar daden.'

*Dreven, Gaarden en Zichten in Den Haag Zuidwest is een van de grootste, binnenstedelijke gebiedsontwikkelingen van Nederland. De gemeente Den Haag, Heijmans Vastgoed en Staedion gaan in dit gebied 2.000 sociale huurwoningen slopen, 5.500 nieuwe woningen bouwen, waarvan 3.000 sociale huurwoningen en 2.500 middenhuur- en koopwoningen. Ook wordt er veel aandacht besteed aan voorzieningen en de openbare ruimte. 

Interview en tekst: Lisette Vos.